Әлеуметтік желіде де қауіп көп

Ержан ӘБІШ

 Қазіргі кезде адамның әдеттегі күнін интернетсіз елестету қиын. Әрине, үйден шықпай-ақ жұмыс істеу немесе азық-түлік сатып алу өте ыңғайлы. Сонымен қатар өз қатарларын толықтыру үшін деструктивті діни ұйымдардың жақтаушылары да дүниежүзілік желінің ресурстарын белсенді пайдалануға көшкенін есте ұстаған жөн. 

Ең алдымен, деструктивті діни ағымдар мен радикалды ұйымдарға тартушылар үшін кімнің әлеуетті нысана екенін білу маңызды. Интернет желісінен күмәнді білім алатын діни сауатсыз адамдар, психикасы жетілмеген жастар, әсіресе максимализмге бейім, түсіністік пен өмірдегі өз орнын іздейтін жасөспірімдер құрбан болып жатады.

Сондай-ақ бұл тізімде иланушылық деңгейі жоғары тым аңғал және сенгіш адамдар, дағдарысқа немесе қатты күйзеліске ұшыраған адамдар бар.

Ағымдарға тартушылар діни қауымдастықтар мен әлеуметтік медиа топтарға тіркелген пайдаланушыларға ерекше назар аударады. Болашақ құрбандарды таңдаудың бұл әдісі әлеуметтік желілерде белгілі бір адам туралы, оның хоббиі, қалауы және тіпті тұрғылықты жері туралы қажетті ақпаратты оңай табуға болатынына байланысты.

Бұл мұқият зерттелген деректер кейінірек ағымға тартушыға ықтимал жәбірленушімен лайк, комментарий немесе хат алмасу арқылы байланысуға көмектеседі. Осыдан кейін ол өзін «дос» ретінде көрсете отырып, сенімге ие болуға тырысады және ол өзіне ыңғайлы жаңа көзқарастарды оның санасына ұялата бастайды.

Дін саласындағы мамандар мұның қалай болатынын түсіндірді.

– Интернеттегі белгісіз адам күтпеген жерден сіздің жеке өміріңізге, проблемаларыңыз бен уайым-қайғыңызға қызығушылық таныта бастайды, көмектесуге тырысады. Салдарынан ол сіз үшін дос, тәлімгер болып, сіздің өміріңізде маңызды рөл атқара бастайды. Оның келесі қадамы – сізді «достарымен» таныстыруға тырысу. Уақыт өте келе сіз бұл адамның кеңесіне мұқтаж боласыз, сіздің ойларыңыз бен шешімдеріңіз сізге бағынбайтын болады. Бұл – сіздің тұзаққа түскеніңіздің дәлелі. Егер ағымға тартушылар сізге бұрынғы достарыңыз бен таныстарыңыз сізді бағаламайтынын, түсінбейтінін және «сіз одан да көп нәрсеге лайықтысыз, бұл адам сізге жақсылық тілемейді» десе, онда сақ болуыңыз керек, – дейді олар.

Ағымға тартушылармен қарым-қатынас процесінде дін туралы көптеген әңгімелер өрбиді. Мұндай «дос» күрделі сұрақтарға жауап беруге тырысады. Мысалы, бақыт дегеніміз – қандай да бір қауымдастыққа немесе идеяға қызмет ету, ал әділеттілік – бұл белгілі бір контекстегі ғана шындық. Осылайша, болашақ құрбанның санасында сол әділеттілікті қалпына келтіру қажеттілігі пайда бола бастайды.

Содан кейін іс жүзінде ықпалға түскен адамға оның таңдаулы екенін және сонымен бірге топтың мүшесі екенін, оның мүшелерімен кез келген мәселелер бойынша кеңесіп, кез келген тапсырманы орындау қажет екенін түсінуге мүмкіндік беріледі.

Қарапайым сақтық шаралары деструктивті діни ағымдар желісіне кірмеуге көмектеседі. Біріншіден, интернетте, нақты өмірдегідей, сіз мүмкіндігінше қырағы болуыңыз керек. Байланыстар мен қарым-қатынастарды түсіну сізге ағымға тартушылармен өзара әрекеттесу мүмкіндігін азайтуға көмектеседі.

Егер бейтаныс адам сізге көп хат жазса, өз көмегін ұсынса және жеке деректерді білуге тырысса, онда ең дұрыс шешім – оны қара тізімге қосу. Сондай-ақ сіздің парақшаңызға кіруді шектеу артық болмайды, оны тек достарыңыз бен отбасыңыз үшін ашық етіңіз.

Цифрлық сауаттылықтың тағы бір маңызды элементі – фактчекинг. Фактчекинг – бұл ақпараттың дұрыстығын бірнеше жолмен тексеру, мысалы, ұсынылған ақпарды уәкілетті мемлекеттік органдардың ақпаратымен салыстыру.

Қазіргі уақытта күмәнді интернет-қауымдастықтар тарапынан жалған хабарламалардың таралу жағдайлары жиілеп кетті, авторлары оларды көптеген жылдар бұрын шет елдердегі табиғи-техногендік апаттар аймақтарында болған оқиғалардың фотосуреттерімен растауға тырысады, сондай-ақ кескіндерді өңдеуге арналған арнайы бағдарламаларды пайдалана отырып, қажетті бейнелерді жасайды.

Интернеттегі мұндай фотосуреттердің түпнұсқалығын тексеру үшін көптеген бағдарламалар бар (Google Search By Image, Findexif.com, Foto Forensics, JPEGSnoop), бұл фотоматериал алғаш рет қай жерде орналастырылғанын және оны жасау кезінде кескіндерді өңдеуге арналған қандай да бір бағдарламалар қолданылғанын анықтауға мүмкіндік береді.

Осылайша, деректердің дұрыстығын талдаудың заманауи әдістерін қолдана отырып, интернет желісін жаңадан қолданушы өзін теріс ақпаратты пайдаланудан және таратудан қорғай алады.

Қорытындылай келе, дін мәселелері бойынша қажетті ақпаратты ресми діни қызметкерлердің өкілдерінен немесе дін саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдардың мамандарынан алу керек екенін еске саламыз.