Батыл бастамашы
«Абайды танып білген, сондай-ақ Абай өнегесімен сусындаған адамға өмірдің тауқыметін жеңіп шығу жеңілірек болмақ». Көрнекті ғалым, қоғам қайраткері және абайтанушы Қайым Мұхамедхановтың бұл сөзі бүгінгі күнге дейін өзектілігін жоғалтқан жоқ. Жазушының бұл ойы Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың еңбектерінде де жалғасын тапты.
«Бұл данышпанның жаны бүкіл халыққа жеткілікті болды. Қазақтар жер бетінде өмір сүрген уақытқа дейін олар осы ұлы адамның рухани эманациясын үнемі сезінетін болады», – деп атап өткен еді Елбасы өзінің 1999 жылы жарыққа шыққан «Тарих толқынында» атты кітабында.
Елбасының Тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуындағы рөлі жөнінде абайтанушы ғалым Қайым Мұхамедхановтың ұлы, Семейдегі Шәкәрім атындағы университеттің тарих және саясаттану кафедрасының аға оқытушысы Дегдар Мұхамедханов әңгімелеп берген болатын.
– Бізде Елбасы туралы феноменальды, пассионарлы тұлға ретінде көп айтылады. Оны көрнекті стратег, саяси көшбасшы, кемеңгер ретінде және тағы да басқа қырынан сипаттайды. Ол – елдің жаңа мемлекетке көшу қажеттілігі туралы айтқан жан. Одақ ыдырағаннан кейін елді сақтау мәселесі туындады. Сол кезде Нұрсұлтан Әбішұлы егеменді мемлекеттер конфедерациясының идеясын ұсынды. Бұл маңызды саяси идея болды. Кейіннен 1994 жылғы наурызда айтылған Еуразиялық интеграция идеясы ғылыми әлемде мойындалып қана қоймай, іс жүзінде іске асты. Қазір біз интеграцияның жемісін көріп отырмыз. Бұл да осы жерде тұрып жатқан халықтардың ғасырлар бойы жинағандарын сақтап қалу процесі болды, – дейді Дегдар Мұхамедханов.
Дегдар Қайымұлының айтуынша, бүгінгі таңда әлемдік дағдарыстық көріністер, сын-қатерлер мен тәуекелдер жағдайында көптеген саясаткерлер адамзаттың болашақтағы тұрақтылығы мен дамуының негізі ретінде Еуразиялық интеграцияның қажеттілігіне назар аудара бастады.
– Бұл идея Мәскеу мемлекеттік университетінің қабырғасында 1994 жылы наурызда айтылды әрі тарихи маңызды оқиға болды. Елбасы –посткеңестік кеңістіктегі бірден-бір көшбасшылардың бірі. Ол бірден осы университеттің екі құрметті ғылыми атағына ие болды. Нұрсұлтан Әбішұлы – ММУ университетінің құрметті докторы және құрметті профессоры. Өзінің көптеген ғылыми еңбектерін ғылыми ортада жариялады. Қазір Елбасының шығармашылығы мен мұрасын зерттеумен айналысатын оқытушы ретінде бізде Елбасының мұрасы туралы пән енгізілгеніне өте қуаныштымын. Мен оқытушы ретінде студенттердің белгілі бір қызығушылығын, осы пәннің қажеттілігі мен маңыздылығын сезінемін, – дейді Дегдар Мұхамедханов.
Оның пікірінше, егер халықаралық дәрежемен қарайтын болсақ, онда Елбасын «Батыл бастамашы» деп атауға болады, өйткені Тұңғыш Президенттің бастамаларының басым көпшілігі жер бетінде бейбітшілік қауіпсіздігін орнатуға бағытталған.
– Оның қарусыздану және бейбіт атом идеясы баршаңызға белгілі. Тіпті, ядролық қарудан бас тарту күнін, яғни 29 тамызды біз Елбасының бастамасымен атап өтеміз. Оның барлық бастамалары ымыраға келуге ықпал етеді. Ол көрнекті ұйымдастырушы ғана емес, батыл бастамашы, халық құндылықтарын сақтаушы екенін атап өту керек. Жаңа уақыт жаңаша ойлауды қажет ететінін жақсы түсінгендіктен, «Рухани жаңғыру» бағдарламасы қабылданды. Елбасы Абайдың XIX-XX ғасырлар аралығында қазақ даласын ағарту дәуірінің негізін қалаушы болғанын жазады. Бұл сөздер өзіне де тән, себебі ол – ренессанс тұлғасы. Тек мәдениет пен тәуелсіздікті ғана емес, сонымен бірге ұлт рухын жандандыратын тұлға. Мені жоғары оқу орнының оқытушысы ретінде оның Абайдың қазақ халқының өміріндегі рөлін айқындайтын «Тарих толқынында» кітабы қызықтырды. Әкем Қайым Мұхамедханов өз сөзінде: «Абай өнегесімен сусындаған адамға өмірдің тауқыметін жеңіп шығу жеңілірек болмақ. Оған басқа моральдық кодекстер қажет емес», – деген еді. Елбасы өз мақаласында Абай мұрасына қайта жүгінгені, Абай – оның жетекші жұлдызы және біздің ұлттық идеямыз екенін айта отырып, еліміздің алға жылжуының бүкіл жолы – адам болу, озық мәдениеттерден үйрену, өз халқына қызмет ету және ұрпақтың лайықты жалғастырушысы болу уәдесін орындау екенін растайды. Елбасының рөлі туралы сөз қозғағанда, менің ойымша, бүгінгі күнмен ойламай, болашаққа көз тастау керек, – дейді Дегдар Мұхамедханов.
Д. Қасенов
