Ақын мұрасы қашан жарық көреді?
Заманында Қандығатай, Қалба өңірін мекен етіп, өмірінің соңғы күніне дейін Жарма ауданын жырлап өткен халық ақыны Сапарғали Әлімбетовті республика жұртшылығы жақсы біледі. Ақын әбден шарасыз күй кешкенде:
«…Жарығым, жарық таңым атып тұрған,
Егінім жаңа дәмін татып тұрған.
Тигенде аузым аққа алып қойып,
Қабағым сол емес пе қатып тұрған.
Не керек, үңірейтіп қала берді,
Орныңнан айналайын жатып тұрған.
Қарайған алды-артыңда қалмап еді,
Жаныма сол жерің ғой батып тұрған», – деп жырлаған.
Міне, ақын «Сағынды жүрек жалғызды» атты өлеңін кімге арнады, соған тоқталайық. Сапарғали бұл жырды бәйбішесі Сара Наймантайқызынан көрген 19 құрсақтан қалған жалғызы, болашақ жас ақын Маманнға арнапты. Сұрапыл соғыс басталып, ұлы әскерге дайындықтан өтіп, 1942 жылы майданға аттанғанда жазса керек. Олай болса, тума талант Маман өмірінен сыр қозғайық.
Ол 1922 жылы Жарма ауданы, Егіндібұлақ ауылында дүниеге келген. Ақжал поселкесінде орта мектепті бітіріп, Семей қаласындағы педучилищеге түседі. 1940 жылы оны үздік бітіріп, Ақжал орта мектебінде ұстаз болады.
Халық жазушысы, жан досы Әзілхан Нұршайықовпен бірге оқып әрі бірге қызмет атқарады. Сыныптас досы Әзағаң Маман туралы тамаша ой қозғап, бір әңгімесінде мынадай сыр шертеді: «Маманның менен артықшылығы – ол жай ақын ғана емес, оның үстіне, тамаша әнші де еді. Музыкалық аспаптардың бәрінде ойнайтын. Ауылдан-ауылға келуі үлкен сауық той болатын. Бірде бізге Ақбұзау ауылына келді. Біздің үйге бүкіл ауыл адамдары жиналды. Сауық кеші басталды. Маман өз өлеңдерін жатқа айтып, асқақтата халық әндерін шырқады. Ауыл адамдарына бұрын естілмеген «Зәуреш» әні ерекше әсер етті. Тіпті кейбіреуі көзіне жас алды». Әзағаң досының ерекше өнерін осылай еске алады. Жазушы «Махаббат қызық мол жылдар» романында қимас досы Маманды «Заман» деп алып, өте әсерлі етіп жазғаны көпке аян.
Маман 1942 жылы командирлер даярлайтын курстан өтіп, майданға аттанады. 1944 жылы пулеметшілер командирі бола жүріп, бар-жоғы жиырма екіге қараған шағында қаза табады. Артында қайғы құшқан әке, жарық көрмеген, жазылмаған жыр жолдары қалды. Ақындық жолға ерте түскен Маман 1938 жылы жазылған «Абайға» деген өлеңінде:
«…Сақталарсың жүрегінде ұрпақтың,
Жауһар жырмен ғасырларға үн қаттың.
Анасының ақ сүтіндей қастерлер,
Өзің салған сара жолын ғибраттың», – деп Абайдың ұлылығын, данышпандығын келістіре жырлапты. Естуімізше, Маманның артында біраз өлең дәптері қалыпты. Сол асыл мұрасын ақынның 100 жылдығына орай жинақтап шығарса, нұр үстіне нұр болар еді. Осы игілікті іске Жарма ауданының әкімдігі көңіл бөлсе, өнерді құрмет тұтар қауым шет қалмас деген ойдамыз.
Мәуітқазы Зүкенов,
ардагер журналист
