Руханият

Рухани-адамгершілік құндылықтардың қоғамдағы маңызы

Ғасырлар бойы кез келген дамыған қоғамның негізі адамзат болып табылатын құндылықтар дамыды. Алайда прогресс бір орнында тұрмайды және қазір біз инновацияларды ғасырлар бойы бізге жеткен  және уақытпен тексерілген даналықпен сауатты үйлестіре білу қажет болатын жағдайда тұрмыз.

Технологияның қарқынды дамуы адамдар арасындағы шекараны біртіндеп алыстатады және жақында ғасырлар бойы қалыптасқан және мызғымастай болып көрінген дүниелерді бұлдыратады. Қазіргі уақытта дәстүрлі құндылықтар да белсенді түрде қайта қаралуда және жақсы нәрсе әрқашан жақсы нәрсені алмастыра бермейді. Негізінен, қайта ойлау дегеніміз «прогрессивті қоғамның» пайдасы үшін құндылықтардан бас тартуды білдіреді, онда бұрын ұят деп айтылғандар жетістік деп саналуы мүмкін. Қоғам өзінің дамуында белгілі бір шекті кесіп өтпеу үшін даналық пен батылдыққа ие болуы керек. Содан кейін прогрессивтілік жалпы айырмашылықпен алмастырылады. Бұл тұрғыдан алғанда, дәстүрлі құндылықтар әрқашан қоғам өзінің дамуында қандай биіктерге жетсе де, бағдарлануы керек, яғни шамшырақ болып қала береді.

Діни адам үшін рухани-адамгершілік құндылықтар өсиеттер деп аталады. Қасиетті жазу адамға бұл өсиеттерді өмір үшін оқулық ретінде, өмір бойы ұстануы қажет ғылым ретінде ұсынады. Жеке тұлға мен қоғамның өзара әрекеттесуі туралы айтатын болсақ, біз бұл өзара әрекеттесу екі жақты процеске негізделгенін – адам қоғам үшін не істей алатындығын және қоғам адамға не бере алатындығын түсінуіміз керек. Әрине, бұл симбиоз кез келген кеселді немесе зұлымдықты қамтуы мүмкін емес. Адамға зиян келтіретін қоғам тоталитарлық болады, ал қоғамға зиян келтіретін адам қылмыскер саналады.

Біздің еліміз үшін сыбайлас жемқорлық және қаржылық қылмыстар проблемасы өзекті болып қалуда – күн сайын кезекті сыбайлас жемқорлық фактісін әшкерелеу немесе біреуді-біреу қалай тонағаны айтылып жатады. Ал келтірілген залал мөлшері бір мың теңгеден басталып, ондаған миллион теңгеге дейін өзгереді. Сонымен қатар отандық қылмыскерлердің мотивациясы көбінесе құпия болып қала береді. Олар адамға зиян келтіреді және қандай да бір пайда табу үшін бас бостандығынан айырылып жатады. Бұл өте таңғаларлық жайт және тіпті ақымақтық деуге болады.

Осы келеңсіздікті жан дүниеңді таза ұстау арқылы жеңу ақылды болар еді, бұл бізге «ұрламаңыз» деген өсиетті айтып тұр. Адам басқа біреудің мүлкін иемденуге тырыспай, тек өз еңбегінің жемісін ғана пайдалануы керек. Бұл дана өсиетті сақтау қоғамды тұңғиыққа құлаудан сақтайды және қоғам дамуына зиян тигізбейтініне сенімді боласыз.

Сондай-ақ басқа өсиеттермен, басқа құндылықтармен де тыңғылықты жұмыс істеуге болады – олар кез келген адамға, тіпті аяғына нық тұрғандарға да, шатасып кеткендерге де қызмет етеді. Бұл сіздің өміріңізді құру үшін қажет, ұмтылу керек нұсқаулық. Мұндай құндылықтарды қолдайтын, оларды шебер, дұрыс және орынды насихаттайтын қоғам ешқашан дамып келе жатқан технологиялар мен жаңа философиялық жүйелерге қайшы келмейді.

Өз ойымды аяқтай отырып, «құндылықтар» ұғымы бойынша біздің қазақстандық қоғам шын мәнінде жастар үшін де, орта және аға буын үшін де құнды, маңызды дүниелерді ұғынуын тілегім келеді. Рухани-адамгершілік құндылықтар ешқашан әкелер мен балалардың еріксіз және үнемі қайталанатын қақтығысында күрес алаңы болмауы керек. Керісінше, бұл проблемадағы құндылықтар байланыс нүктелерін орнатуға және қоғамның одан әрі жемісті дамуына түрткі болуы тиіс.

 

Константин Дьяков,

діни қызметкер

(Мақала облыстық дін істері басқармасының тапсырысы бойынша әзірленді)

Осы айдарда

Back to top button