Инновацияның игілігін ауыл көріп отыр

Инновацияның игілігі ауылға да жетті. Мемлекет басшысы жиі назарға алатын бүгінгі заманның озық технологияларын өңірдегі шаруашылықтар өз қолайларына жаратуда. Ұлан ауданының бірнеше елді мекенін жұмыс сапарымен аралаған облыс әкімі Даниал АХМЕТОВ осыған көз жеткізді және жергілікті кәсіпкерлер қолға алған орайлы істерге оң бағасын берді.
Украинка ауылында «Жер Су» деп аталатын жылыжай кешені бар. 2008 жылы жеке тұрғын үйдің ауласында ірге бекіткен бұл кешеннің бір ерекшелігі – термос қағидатына негізделіп құрылуында. Соның нәтижесінде мұнда тропикалық және субтропикалық жемістердің, сәндік гүлдердің түр-түрі жайқалып өсіп тұр. Оның екі жарым метрдей тереңдікте жердің қойнауына сұғына орналасуы және төбесіне ұяшықты поликорбонат материалы төселуі біздегідей қоңыржай климатқа қолайсыз өсімдіктерді өсіруге мүмкіндік берді дейді жылыжайдың иесі Людмила Земляная.
– Кешенді жылыту үшін электр қуатын көп тұтынбаймыз. Өйткені өздеріңіз білесіздер, қыс кезінде жердің бетімен салыстырғанда топырақ астында температура жоғары, бұған қоса төбесін жапқан поликорбонат іштегі жылуды сыртқа шығармай ұстап тұруға көмектеседі, – дейді ол.

Жалпы ауданы 175 шаршы метрді құрайтын, алты блоктан тұратын жылыжайда қыстың көзі қырауда лимон мен мандариннен бастап банан, кофе, анар, авокадо, інжір сияқты алуан түрлі жемістер, кеңселер мен үй бөлмелерін безендіруге арналған сәнді гүлдер көздің жауын алады. Кешенді аралағанда құдды бір тропикалық орман ішінде жүргендей сезінесіз. Бұл жер әсіресе балалар үшін саяхат жасайтын тамаша орынға айналған екен.

Біз барғанда тропикалық табиғатпен танысуға келген №42 орта мектептің оқушыларын кездестірдік. Жер астындағы «иран бақты» тамашалаған аймақ басшысы Даниал АХМЕТОВ бұл өңірдің өсімдік шаруашылығында іске асырылған инновациялық жоба екенін атап көрсетті.

Мектептерді сапалы сүтпен қамту керек

Бұдан кейін облыс әкімі осы ауылда орналасқан «Шығыс-Сүт» ЖШС-ға тізгін байлап, кәсіпорын жұмысымен танысты. Бүгінде сүт және сүт өнімдерін өндірумен айналысатын серіктестіктің Глубокое ауданының Бобровка, Ұлан ауданының Донское, Украинка және Шемонайха ауданының Қызыл Шемонайха елді мекендерінде мал өсіретін жекеменшік шаруашылықтары бар. Малға қажетті жем-шөп қорын әзірлейтін шабындық, жайылымдық, егістік жерлері де жеткілікті.

Мәселен, серіктестіктің құрамындағы «Украинка» шаруа қожалығының сүт-тауар фермасы мүйізді ірі қараның басын екі есеге дейін көбейтуді көздеп отыр. Қазір онда алты жүздің ар жақ, бер жағында сиыр болса, келешекте мұны 1200-ге дейін жеткізбек. Заманауи сауын аппаратын сатып алмақ. Қысқасы жоспар күшті.
Сонымен қатар компания шаруа қожалықтар мен жекелеген адамдардан сүт жинауды жолға қойған. Тасымалдау шығындарын азайтып, жеделдікті қамтамасыз ету мақсатында сүт тасушы жүк көліктерін шағын «Газельдермен» алмастырған. Аудандардағы шикізат қабылдау орындарын арнайы салқындатқыш қондырғылармен жабдықтаған. Қабылдау бағасы да төмен емес. Бірақ соған қарамастан «Шығыс-Сүт» корпорациясының коммерциялық мәселелер жөніндегі директоры Әділ Жексембаевтың айтуынша, ауылдағы ағайындардың көбісі сиырының сүтін өткізуге аса құлшыныс білдірмейтін көрінеді. Оған қоса қыс маусымында шикізат көлемі айтарлықтай азайып кететіндігі қолды байлайды. Облыс әкімі Даниал АХМЕТОВ бұл мәселені жергілікті жердегі ветеринарлар мүйізді ірі қаралардың төлдеу кезеңін бақылауда ұстамайтындығымен түсіндірді. Соның кесірінен жазда ақ мол болғанмен, қыс келе сауын сиырлардың дені суалып кетеді.
– Қазір біздің кәсіпорында қырықтан астам сүт өнімі шығады. Былтырдан бастап мектептер үшін сүтті шағын құтыларға құйып өндіруді қолға алдық. Содан бері жарты жылда 40 миллион теңгеге осындай тауарды саудаладық. Бұдан да көбірек сатуға мүмкіндігіміз бар, егер тапсырыс беретіндер болса, – дейді Әділ Жексембаев.
Осы орайда аймақ басшысы Даниал АХМЕТОВ өңірдегі білім ошақтарын сүтпен қамтамасыз етуге жарты миллиард теңгенің мемлекеттік тапсырысы белгіленгенін, алайда сатып алу жүйесі орталықтандырылғандықтан әрбір мектеп директоры қажетті өнімді өзі қалаған шаруашылықтан алуға құқылы екенін тілге тиек етті.
– Әлеуметтік нысандарды, соның ішінде мектептерді сапасы жоғары сүтпен тек мамандандырылдған ірі кәсіпорындар ғана қамтамасыз ете алады. Ұсақ шаруашылықтардың ондай мүмкіндігі жоқ. Ендеше «Шығыс-Сүт» өз өнімін мектептерге жеткізу жағын мықтап қолға алғаны жөн. Наурыз айынан бастап тауар өндірушілерге жаңа талаптар қойылады. Сондықтан кәсіпорын мемлекеттік тапсырыс алуы үшін қойылатын талаптарға сәйкес жұмысын жүйелеп, тиісті құжаттарды әзірлесін. Өзіміздің мектептер өз өнімдерімізбен қамтылуы керек, – деп нақтылады өңір басшысы.

Саратовта бекіре балығын өсіреді

Жұмыс сапары аясында аймақ басшысы Саратов ауылында «OstFish» ЖШС салып жатқан балық өсіру кешенінің құрылысымен танысты. Мұндай нысан әзірге біздің өңірде саусақпен санарлық. Бұл жерде анау-мынау емес әйгілі бекіре балығы өсіріледі. Құны 1,6 млрд теңгені құрайтын бұл жоба өткен жылдың қазан айында басталған. Бәрі ойдағыдай болса биыл күзде аяқталады. Бірақ компания басшылығы құрылысты жазғытұрым аяқтап, тауар өндіруге кірісіп кетпекші. Яғни, бекіре балығының еті мен уылдырығын өндіріп, саудаламақ. Сол сияқты кешенде әуесқой балықшылар клубы құрылмақ. Алайда кәсіпкер әкімшілік кедергілер салдарынан жұмысы шабандап тұрғанын жеткізді. Өз кезегінде облыс әкімі Даниал АХМЕТОВ бұл мәселені шешуге ықпал ететінін айта келе серіктестік басшысына жекеменік-мемлекеттік балабақша құрылысын жүргізу жөнінде тиімді ұсыныс жасады. Бұл ұсыныстың тиімділігі сол кәсіпкер балабақшаға салған инвестициясын азғана уақытта ақтап алады.
– Сондай-ақ, балабақша жұмыс істеп тұрған кезде түскен бүкіл табысты кәсіпкер өзі алады. Құрылысқа кеткен ақшаны әкімдік жеті жылда бөліп, бөліп қайтарып береді. Ең бастысы жиырма жыл бойы инвестор кепілдендірілген мемлекеттік тапсырысқа ие болады, – деп түсіндірген аймақ басшысы балабақшаның жобасы мен жер телімі де дайындалып қоятынын айтты.
Ол жағына кәсіпкер бас ауыртпайды.
Саратовкадағы бұрыннан келе жатқан оқу орындарының бірі – ауыл шаруашылығы мандарын оқытатын облыстық колледж.

Білім ошағын аралаған облыс әкімі Даниал АХМЕТОВ мал дәрігері, агроном, омарташы секілді мамандықтарда оқып жүрген жастармен тілдесіп, пікірлерін білді. Колледж директоры ауыл шаруашылық мамандарын жұмысқа орналастыру қиынға түсетінін жасырмады. Соған сәйкес облыс әкімі өңіріміздегі бүгінгі таңда жұмыс істеп тұрған және келешекте іске қосылатын бүкіл шаруашылық құрылымдарға талдау жүргізіп, ауыл шаруашылық мамандарына қаншалықты сұранысқа ие екенін анықтауды жауапты орындардың басшыларына тапсырды. Бұған қоса жас кадрларды ауылдық жерге тарту мақсатында оларға баспана салу мәселесін де күн тәртібіне қояды ескертті.
Колледждегі кейбір оқыту құрылғылары жаңартуды қажет ететіні байқалады. Айталық, механизатор мамандарын оқытатын ұқсатқыш қондырғылар бұрынғы трактор, комбайндардың жұмысына негізделген. Ал оқушыларға заманауи ұқсатқыштар керек. Себебі, ертеңгі күні жас маман оқуын бітіріп, ауылға барғанда шаруашылықтағы заманауи техникаларды басқара алмай абдырап қалуы мүмкін. Бұл мәселенің түйінін шешу облыстық білім басқармасының басшылығына тапсырылды.

Элиталы картоп тұқымдары өндірілмек

Аудандағы іргелі шаруашылық құрылымдардың бірі – «Екімбаев Т» шаруа қожалығының қоймасы көкөніске сықап тұр.

Онда картоптан бастап, қызылша, сәбіз, орамжапырақ сияқты ауыл шаруашылық өнімдерінің түр-түрі үлкен ағаш жәшіктерге, торкөз қаптарға салынып, тәртіппен жиналған. Көрген адамның көзі тоятындай. Тұрақтандыру қорының өнімдері түгел осында сақтаулы. Ең маңыздысы қожалықта С. Аманжолов атындағы ШҚМУ ғалымдары зерттеу жұмыстарымен білек сыбанып айналысуда. Университеттің қызметкері, ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты Галина Кузьмина үш жылдан бері Шығыс Қазақстанның жер жағдайына, табиғатына бейімді картоп түрлерін зерттеуде. Бүгінгі күні ғалымның зерттеуіне елуден астам картоп түрі алынған. Солардың бірнешеуі облыс әкіміне таныстырылды. Ғалымның айтуынша, өңіріміздің жер жағдайында жақсы өнім беретін өзіндік картоп тұқымын жасап шығару қазіргі заманның талабы. Өйткені, бұрынғы тұқымдар ескірді, өнімділігі азайды. Сондықтан мұндай бастаманың берері зор. Ал ол үшін алдымен «Екімбаев Т» шаруа қожалығына элиталы тұқым өндіруші шаруашылық деген мәртебе беру керек. Зертхана құрып, техникалар кешенін жаңартуға инвестиция тарту керек. Тәжірибелі маманның әңгімесін ден қойып тыңдаған аймақ басшысы өз кезегінде атқарылған жұмысты жоғары бағалап, қолдан келгенше қолдау көрсететінін айтты.
Сонымен қатар облыс әкімі Даниал АХМЕТОВ өңіріміздегі асыл тұқымды шошқа өсірумен айналысатын жалғыз шаруашылық – «ВК Бекон» ЖШС-інде және Таврия ауылындағы жиһаз жасау цехында болды. Бүгінде шаруашылықта үш жарым мыңнан астам бас шошқа бағылуда. Эколог мамандардың қоршаған ортаны ластады деген себеппен 490 миллион теңге айыппұл салуы қожалықтың басшысын біраз тығырыққа тіреген көрінеді. Абырой болғанға іске дер шағында Үкімет өкілдері араласып, мәселені кәсіпкердің пайдасына шешіп берген. Қазір онда қайта құру жұмыстары жүргізілуде. Ферма басшылығы «Иван ата» түлігінің санын алты мыңға жеткізуде жоспарлап отыр.
Тавриядағы жиһаз жасау цехы да даму сатысымен ілгері басып келе жатқан шағын кәсіпорынның бірі. Тауарлардың көлемі мен түрлерін көбейту мақсатында мұнда ғимаратты кеңейту құрылысы қолға алыныпты. Сол секілді шеберлердің қолмен тек жиһаздың түрлері ғана емес заманауи пластик терезелер де жасалуда. Өндірушілер сапалы тауарға сұраныстың жоғары екенін айтады.

«Багратионда» бәрі бар

Ауылда тұрып-ақ инновациялық технологияны игеріп отырған құрылым – Привольное ауылындағы «Багратион 2» шаруа қожалығы. Мұнда жануарлар мен құстарға арналған жем-шөпке қосымша ақуызды-белсенді қоспалар өндіріледі. Өндіріс үдерісінің инновациялық биотехнологиялық тәсілге негізделуі жобаның маңыздылығын арттыра түскен. Азық-түлік, жем-шөп қалдықтарын арнайы өңдеуден өткізу арқылы малдарға, құстарға қажетті құрамында гуминді заттар, пробиотика мен каолинит бар пайдалы әсер коэффициенті жоғары тамаша қоспа алынады. Бұл малдарға таптырмас азық.
Сондай-ақ, «Багратионда» малдың қиынан органикалық тыңайтқыштар алу, биогаз өндіру секілді инновациялық жобалар да нәтижелі іске асырылуда. Арнайы орнатылған құрылғыда малдың тезегі биогумус, яғни органикалық тыңайтқыш деңгейіне дейін өңделіп, егістік алқаптарға сіңіріледі. Химиялық баламаларымен салыстырғанда мұндай тыңайтқыштың қоршаған ортаға кері әсері мүлдем жоқ, есесіне өнімнің мол шығуына пайдалы.
Ал үлкен бөшкелерге толтырылған қиды божыту арқылы алынатын биотынмен шаруашылықтың екі бірдей цехы жұмыс істеп тұр. Жылуды да биогаздан алады мұнда. Василий Воропай басқаратын «Багратион 2» шаруа қожалығындағы инновациялық жобаларға қызығушылық танытқан облыс әкімі Даниал АХМЕТОВ мұндай құрылғылар жылумен қамтамасыз етуші кәсіпорындардың пайдалы әсер коэффициентін арттыруға көмектесе ала ма, жоқ па сұрады. Тамаша құрылғыны ойлап тапқан өнертапқыштармен жақын арада кездесіп, бұл мәселені тереңірек қаузау қажеттігін ескертті.
– Ұлан ауданында инновациялық жобалардың нақты іс жүзіне асырылып жатқанының куәсі болдым. Айталық, «Жер Су» жылыжайындағы тропикалық өсімдіктер, «Екімбаев Т» шаруа қожалығындағы картоптың жаңа тұқымын өндірудегі ғалымдардың зерттеу еңбектері, «Багратиондағы» малдарға азықпен бірге қосымша берілетін биоқоспалар мен органикалық тыңайтқыштар, биогаз өндіру мұның бәрі озық технологияларды меңгеруге ұмтылған тың бастамалар. Ауылдық жердегі осындай жақсы дүниелерді көзбен көріп қуанып қалдым. Бұл біздің келешегіміз, – деп түйіндеді жұмыс сапарын облыс әкімі Даниал АХМЕТОВ.

Серік Әбілхан