Францияның роботы қазақша сайрап тұр

Баяғыда робот дегенді шетелдің киноларынан ғана көруші еді. Қазір қазақтың баласы түрлі-түрлі робот құрастырып, ән айтқызып, би билетіп жүр. Өскемендегі Назарбаев зияткерлік мектебінің оқушылары Францияда құрастырылған «NAO» есімді роботқа қазақша ән үйретіп, қазақтың тілінде сайратып қойған.
Үржар ауданында өткен «Алакөл алаулары» атты халықаралық жастардың жазғы лагерінің жабылу салтанатында «NAO» роботы құттықтау сөз сөйлеп, қазақ тілінде патриоттық ән орындап, көпшілікті таң қалдырған еді. «Көк тудың желбірегені» деп ән шырқап, би билеген роботқа жиналған қауым қошеметтерін аяған жоқ. Бұл роботты Назарбаев зияткерлік мектебінің ұжымы әртүрлі мерекелік іс-шараларда жүргізуші етіп те тағайындайды екен. Қазақшаны бір кісідей білетін робот іс-шараларды көңілді етіп өткізетін көрінеді. Қимыл-қозғалысы да ширақ. Оп-оңай отырып тұра алады. Керек десеңіз мың бұралып би де билейді. Тіпті, адамның бұйрықтарын да мүлтіксіз орындайды. Бойы 2-3 жасар баланың бойындай-ақ.
– Біз бұл роботқа аудио жазбалар жаза аламыз. Дыбыс жазу студиясында сценарий бойынша айтатын сөздерін жазамыз да «Shorgraphe» бағдарламасы арқылы рет-ретімен орналастырамыз, – дейді Назарбаев зияткерлік мектебіндегі робототехника үйірмесінің жетекшісі, информатика пәнінің мұғалімі Бахтыгүл Кабыланбекова.
Роботты сөйлетуді, қозғалтуды оқушылар өз ой-өрістеріне қарай жасайды. Алайда, «NAO» роботының мүмкіндіктері өте мол екен. Былтыр қазан айында әкелінген роботтың тілін табу үшін мектептегі арнайы мұғалімдер мен оқушылар екі айға жуық уақыттарын жұмсаған. Өйткені, роботтың бағдарламасында тек ғана ағылшын тілі мен француз тілі ғана орнатылған. Сондықтан шетел тілі мамандарының көмегімен оқушылар роботты қозғалтудың, сөйлетудің қыр-сырын үйреніп келеді. Негізінен робототехника үйірмесіне 4-11 сынып аралығындағы оқушылар қатысады. Үйретері көп үйірмеде тоқсандай бала білімдерін шыңдап, заманауи құрылғыларды пайдалануды үйреніп жүр. Үйірме жетекшісі Бахтыгүл Кабыланбекованың айтуынша, алдағы уақытта тағы да құрастырмалы роботтар алғызуды жоспарлап отырған сияқты. Егер тағы басқа да роботтарға қол жетіп жатса, бұл мектептің оқушылары небір таңғаларлық дүниелер жасайтыны сөзсіз.

Робототехника үйірмесі 2011 жылы ашылған. Содан бері оқушылар ерекше қызығушылықпен қатысып, біраз дүниелерді үйреніпті. Баланы қойып үлкенді қызықтыратын лего құрастырғыштан жасалған роботтар да бірқатар бұйрықтарды орындап, әртүрлі қимыл қозғалыстар жасай алады екен. Қолтырауын бейнесінде жасалған робот көз алдына шалынған затты тістеуге ұмтылып, шабуылдайды. Оның көзінің орнында ультра көру камерасы орналастырылған. Сол арқылы алдынан көлбең еткен затты көру қабілетіне ие. Ал жарысқа қатысушы роботтың табанында түстерді ажырататын түс сенсоры бар. Соның арқасында қара жолақты ғана басып өтуге ұмтылады. Және де зерттеуші роботтың да атқаратын жұмысы зор. Ол роботта орналасқан ультра дыбыстың жанына бейнекамера бекітіп, адам аяғы баса бермейтін жерге жіберуге болады. Мұндай роботтарды тұтқынға түскен адамдарды құтқару үшін адам баласы кіруге жүрексінетін жерлерге жібереді.
Ал «NAO» роботына арнайы бағдарламалар орнатып, қазақша сөйлеткен 7- сынып оқушылары Байтекенов Темірлан мен Нұрасыл Зекенов. Олар ақпан айында Дарын орталығы өткізген облыстық байқауда екінші жүлделі орынды жеңіп алып, ендігі кезекте республикалық байқауға дайындалып жүр. Бұл байқауда топ жаратын болса, қараша айында Мәскеудегі бүкіл әлемдік «WRO-2014» байқауына жолдама алады. Сонымен қатар, «EXPO-2017» көрмесіне де әзірлік жұмыстары жүріп жатыр. Назарбаев зияткерлік мектебінің оқушылары ол көрмеге ғарышпен байланыс жасайтын роботтар жасап апармақшы. Мектеп жасындағылар заманауи құрылғылармен қазірден бастап жұмыс істей бастаса, болашақта білімді-білікті мамандар шығары анық.

Мерей Қайнарұлы