Ауыл шаруашылығын аяқтан шалған шалағайлықтар

Өткен жылғы прокурорлық тексерулер қорытындысы көрсетіп отырғандай, өңірдің ауыл шаруашылығы саласында кәсіпкерлер құқығы аяқ асты етіліп, аудандардағы жергілікті атқарушы органдар оларды қолдаудың орнына, кәсіптерін кері кетіріп, кедергі келтіруде.

Субсидия беруде көзбояушылық көп

Облыс прокуроры Бағбан Тайымбетовтің төрағалығымен өткен облыстық прокуратураның облыс кәсіпкерлері палатасы және облыс әкімдігімен бірлесе өткізген «Агробизнес-2020» бағдарламасын жүзеге асыру барысында, заңдылықтардың сақталуын тексеру нәтижелері бойынша кеңейтілген алқа мәжілісінде белгілі болғандай, аймақтың кейбір аудандарында ауыл кәсіпкерлеріне субсидия алуға қолдау көрсету түгілі, оларды сол демеуқаржыны алуға орай жүргізілетін өтінімдерді қабылдау мерзімін хабардар етуге де мән берілмеуде. Жарма ауданында жергілікті атқарушы орган кәсіпкерлерге субсидия алуға өтінімдерді тапсыруға орай аудандық газетке өтінімдерді қабылдау туралы хабарландыруды былтырғы 19 маусым күні жариялай отырып, өтінімдер 12 маусымнан 20 маусымға дейін қабылданатынын көрсетіп, басталу уақытынан бұрын жариялануы тиіс хабарландыруды құжаттарды қабылдау мерзімінен де кешіктіріп, кәсіпкерлердің өтінім беруіне іс жүзінде бір күн ғана уақыт берген.
– Облыс аудандарындағы жергілікті атқарушы органдар кәсіпкерлердің субсидия алуға берген өтінімдерін тіркемей, олардан қажеті жоқ құжаттарды талап еткен. Құжат өткізу мерзімінің тіркелмеуі, сәйкесінше соңғы берілген өтініштердің алдымен қанағаттандырылып, бірінші берілгендерінің кейінге қалдырылуына, сыбайлас жемқорлыққа қолайлы жағдай туғызбақ. Өткен жылы ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне арналып 13,2млрд. теңге субсидия бөлінген болса, соның бір млрд. теңгеге жуығы, яғни, 870 млн. теңгесі кері қайтарылған. Ауылшаруашылығын дамытуға мемлекеттік органдар ғана емес, кәсіпкерлердің өздері де немкеттілікпен қарап келеді. Мысалы, Бородулиха ауданындағы аяғынан тік тұрған ірі шаруашылықтардың бірі – «Сахновское» ЖШС 2013 жылы майлы дақылдар мен астық өсіру бойынша 18 823,3 мың теңге субсидия алып, олардан 10 328 тонна өнім жинаған. 2014 жылы одан екі есе көп субсидия, 29 786, 1 мың теңге алғанымен, майлы дақылдар мен астықтан түсетін өнім көлемін бұрнағы жылғыдан бар-жоғы екі мың тоннаға (2014 жылы – 12 728 тонна) ғана арттырған. – деді кеңейтілген отырыста былтырғы прокуратура тексерулерінің қорытындысын баяндаған облыстық прокуратура №1 басқармасының басшысы Рустам Шідердинов.
Субсидия алудың амалымен, қамымен егін шаруашылығында ғана емес, мал шаруашылығында да көзбояушылыққа барғандардың қатары көп екені анықталып отыр. Ет өндіру үшін берілетін субсидияға қол жеткізу мақсатында кейбір шаруа қожалықтары өзгеден сатып алған малдарын сол мезетте сойып сатып, қыруар субсидия алуға мүмкіндік беретін қажетті мөлшерді осылайша орындап, өзгеге тиесілі мемлекет қаржысын қалтаға басқан. Өскемендегі «Береке», «Айка» шаруа қожалықтарының субсидияландыруға жатпайтын малдарына мемлекеттен берілетін көмек қаржы миллиондап бөлінген. Абай, Аягөз, Бородулиха, Бесқарағай, Жарма, Зайсан, Көкпекті, Тарбағатай, Ұлан, Үржар аудандарында да осындай фактілер анықталған.

Қолдаудың орнына кедергі келтіріп отыр

Мемлекет қаржысын бұлайша мақсатсыз пайдалану, тұтыну жергілікті атқарушы органдар жұмысының шалағайлығы мен аудандық прокурорлардың заңдылықтардың орындалуын дұрыс қадағаламауынан болған.
Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Дүйсембай Селиханов «Агробизнес-2020» бағдарламасын жүзеге асырып жатқан қалалық, аудандық ауыл шаруашылығы бөлімдерінде субсидия, несие бөлудің, берудің тәртібі мен талабын білмейтін, өз жұмысын ұйымдастыра алмайтын біліксіз мамандардың жетіп артылатынын ашық айтты. Қала берді бөлімде жұмыс істейтін мамандар да жиі ауысып, жыл сайын жаңа қызметкерлер келіп, кетіп жатады. Құжат жинаудың, толтырудың бүге-шігесін білмейтін олар кәсіпкерлерді қолдаудың орнына, керісінше кедергі келтіруде. Тарбағатай ауданында субсидияға өтінім берген 70 кәсіпкерден әкімдіктің жер үлескісін беру туралы қаулысы сұратылып, оларға өткізілуі міндетті емес құжаттарды жинатып, әлекке салған. Бөлімге келіп өз шаруасын шеше алмаған ауыл кәсіпкері тауы шағылып, тауаны түсіп, кері қайтуға мәжбүр. Кәсіпкерлердің өткізген өтінімдерінің тіркелмеуі, субсидиялардың қолдауды нағыз қажет еткен кәсіпкерге жетпей ебін тапқандарғаға тиюі – сол сапасыз жұмыстардың нәтижесі. Облыс прокуроры Бағбан Тайымбетов осыған байланысты аудан прокурорларына түрлі бағдарламалар аясында шаруашылықтарға бөлінетін мемлекеттік қолдау бағытындағы қаржылардың тиімді жұмсалуын әр ай сайын тексеріп, есеп беріп отыруды қатаң тапсырды.

Облыстық прокуратураның тексеру қорытындылары аймақтың ауыл шаруашылығын дамытуға қыруар қаржы бөлініп жатқанымен, экономиканың аталған саласында өсімнің де төмен болып отырғанын дәйектейді. Өңірде өзімізде өндіріліп жатқан ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасы қымбат. Ал күнбағыс дақылын егіп, өндіруден бірінші, құс еті бойынша бесінші орында тұрғанымызға қарамастан, Өскеменде күнбағыс майының бағасы (литрі – 290 теңге) осы дақылды өндіру жағынан сегізінші орын алатын Қарағанды өңіріндегіден (литрі – 235теңге) әлдеқайда қымбат. Қаражаттың негізді, негізсіз берілуі, «КазАгро» АҚ қаржыландыру бағыты бойынша берілетін несиелердің жоғары пайызбен, әрі үлкен кепілдік талап ете отырылып бөлінуі, өркендеудің көзделген деңгейіне жеткізбеуде. Оған тек қана дамыған ірі шаруашылықтар қол жеткізе алуда.
Облыстық прокуратура тарапынан осы және өзге де өзекті мәселелерді жергілікті деңгейде шешу үшін облыс аумағында ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің несиесін кепілдендірудің бірыңғай қорын құру ұсынылды.
Жиынды қорытындылаған облыс прокуроры Бағбан Тайымбетов облыстың кәсіпкерлер палатасының басшысы Игорь Щацкийге, кәсіпкерлік және индустриялық-инновациялық даму, ауыл шаруашылығы басқармаларының басшыларына аудан кәсіпкерлеріне құжаттарды дайындап толтыруда, өткізуде, субсидия беру, несие алу, басқа да құқықтық мәселелер бойынша барынша нақтылы қолдау көрсетіп, заңбұзушылықтардың алдын алуды тапсырды.

Жанаргүл Мұқатай