Қарабұлақтың тарысы брендімізге айнала ала ма?
Күршімнің қарбызы, Катонның балы, Саржалдың қымызы секілді атағы жалпақ жұртты аралап кеткен «брендтермен» қатар аталатын Қарабұлақтың тарысы да атам заманнан көпшіліктің сүйіп тұтынатын, іздеп жүріп сатып алатын тауары. Кез келген қазақы шаңырақтың дастарқанынан табылатын алтын түстес осы бір жеңсік астың қалай өндірілетінін көзімізбен көріп қайттық.
Ауданның орталығы Зайсан қаласынан жиырма шақырымдай жердегі қарабұлақ тірек елді мекені шығыста өсірілетін тары атаулының отаны саналады. Ауылдық округ әкімі Қамбар Шилібаевтың айтуынша, бұл өлкедегі ірі тарышылардың бірі – «ынтымақ» шаруа қожалығы. Басшысы – Қытайдан келген қандасымыз Қапу Құралхан. Ірілендірілген қожалық биыл 260 гектар алқапқа тары егіпті. Одан бөлек 70 гектарға картоп, қолдағы малға жемшөп ретінде пайдалану үшін 220 гектарға бидай отырғызған.
Біз Қапу ақсақалдың үйіне ат басын байлағанда отбасы мүшелері қызу еңбек үстінде көрінді. Сәлемдесуге ғана мұршалары келді. Біреуі үлкен қазандағы тарыны қуырып жатса, екіншісі оны суытуға кіріскен. Тағы біреуі кебегін ұшырумен айналысуда. Осының бәрін сырттай бақылап, керек жерінде ақыл-кеңес беріп, үйретуден жалықпайтын әулетбасы қапу құрал хан машақаты мол еңбектің қыр сырын біз сұраған соң тәптіштеп тұрып түсіндірді.
– Тарыны егіндіктен жинап әкелген соң сабағынан ажырату үшін бастырамыз, – деп бастады сөзін ол. – Содан кейін елеп, тазартып, күн түсетін ашық жерге жайып, кептіреді. Әбден кеп кен тарыны шайып, баяу отқа қойып, басындағы бүршігі жарылғанша жарты сағаттан астам уақыт қайнатады. Езіліп кетпес үшін араластырады. Қайнатып болған соң оны шыптаға салып, мұздай сумен шайып, бір күн кептіреді де, қазанға салып қуырады. Күйіп кетпес үшін былғауышпен араластырып оты рады. Қызыл түсті болып қуырылған тарыны күннің көзінде суытады. Сосын келіге салып түйеді. Осы кезде оны қайтадан қотарып алып, қауызын (кебегін) ұшырады. Мұны қаралау дейді. Қаралап болғаннан кейін екінші рет тағы түйеді. Мұны ақтау дейді. нәтижесінде ащы кебегінен арылған ақ тары қалады. Астауда қалған тарының ұсағынан қоспа жасайды, бетіндегі ірілері сөк болады. Алайда, бұл өңдеу технология ларын көпшілік адамдар қазіргі күні Бұрынғыдай қолмен емес, мәшине нің көмегімен атқаруда. Қуырылып, салқындатылған тарыны сүт тартатын мәшинеге ұқсас қондырғыға салсаңыз болды кебегінен айырылған дайын күйінде шығарады.
