Ағаш өңдеу саласын қалай дамытамыз?

Аймақ басшысы Даниал АХМЕТОВТІҢ төрағалығымен облыстағы орман шаруашылығының жағдайы мен келешегін талқылаған жиын өтті.
Аймақ басшысы өңірдегі ағаш өңдеу саласы дамудың орнына жыл сайын құлдырап бара жатқанын айта келіп, бұл мәселеге жүйелі түрде кіріспесе, жағдайдың жақсармайтынын ескертті.
Орманшылардың дерегіне сенсек, жыл сайын орман алқабының өсімі екі млн. текше метрге жетіп жығылады. Демек, жыл сайын 1,5 млн. текше ағашты игеріп, өңдеуге мүмкіндік бар. Алайда, орман шаруашылықтары бір жылдың ішінде 220 мың текше метр алқапты ғана игеріп отыр. Есесіне, қалған қажеттілікті көрші елдердің дайын өнімі өтеуде.
Аталған жағымсыз үрдістердің себебін табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы басшысының орынбасары Медет Нұрғалиев түсіндірді.
Облыстың орман алқабы 3,7 млн. текше метр аумақты алып жатыр. Бұл – бүкіл облыс аумағының жеті пайызын ағаш алып жатыр деген сөз. Республикадағы ағаш қорының 49 пайызы біздің облыста. Осынша байлықты көздің қарашығындай сақтай отырып, тиімді игерумен айналысатын 13 мекемеде 1240 адам еңбек етуде. Бұл мекемелердің қажетті техника және құрал-жабдықтармен қамтылуы 47 пайыздың айналасында ғана. Оның көбі ескіргендіктен, қолданыстан шығаруға жататынын ескерсек, техника тапшылығы 67 пайызға жетеді.
Ағаш өңдеу саласының дамуына қолданыстағы заңнаманың өндірістік мақсатта ағаш кесуге тек мемлекеттік коммуналдық мекемелерге ғана рұқсат ететіні де кедергі келтіруде. Алайда, аталған 13 мекеме жыл сайын игеруге ұсынылатын 850 млн. текше метр ағаштың тек 2,5 пайызын ғана игеруде.
Медет Нұрғалиев жыл сайын кесілетін 220 мың текше метрден астам ағаштың басым бөлігі отынға дайындалатынын айтады. Осылайша, жыл сайын бір миллион текше метрден астам ағаш босқа бүлінуде. Осыдан бірнеше жыл бұрын орман саласының облыстың жалпы ішкі өніміне қосқан үлесі 4,5 пайыздың айналасында болса, қазір бұл көрсеткіш 0,15 пайызға түскен.
Бәсекелестік жағдайда ұзақ мерзімді ағаш өңдеу бойынша келісім жасауға кәсіпкерлер де аса құлықты емес. Басты себеп – салған инвестицияның баяу ақталатынында. Бекітілген орман пайдалану ақысы сатуға қойған өнім құнының 25 пайызына тең болуы да бұл салаға бет бұрғысы келгендерге кедергі. Көрші Ресейде бұл бағам біздегіден екі есе төмен болуы себепті облыс аумағына жыл сайын 500 мың текше метр жоңқалы плита өнімдері импортталады. Қазақстанға ағаш өнімдерін импорттаушылар қатарына соңғы жылдары Белоруссия мен Қытай қосылған. Сәйкесінше, соңғы он жыл көлемінде импорт кемудің орнына өсе түскен. Ағашты терең өңдеу саласының өзімізде кенже қалуына орман және салық заңнамаларының қатаңдығы да әсер етуде. Осындай қиындықтарға қарамастан, орман байлығының игілігін көріп отырған кәсіпорын да бар. Бірақ олардың саны саусақпен санарлық. Бүгінде Зырян ауданының «Фаворит» ЖШС өз өнімдерін республика бойынша саудалауға көшті. Әсіресе, серіктестіктің жиһаз тақталарына, шпалдарына сұраныс жоғары. Өскемендегі «Мелисса» ЖШС ағымдағы жылдың екінші жартыжылдығына қарай жылына 90 мың текше метр ағаш өңдейтін өндірісті іске қоспақ.
М.Нұрғалиев сала мамандары орман байлығын кәдеге жарату үшін бірнеше ұсыныстар әзірлегенін де атап өтті. Соның ішінде жапырақты ағашты экспорттауға салынған тыйымды жою, орман шаруашылықтарына қысқа мерзімде ағаш кесу рұқсатын беру сынды заңнамалық өзгерістерді талап ететін бағыттар бар.
Алдағы уақытта орман байлығын қосалқы пайдалануға жол ашу тетіктері қарастырлыуы тиіс. Бұл өз кезегінде ағаш шырынын өндіру сынды аса тартымды бизнес жобаларға жол ашады. Басқарма өкілі орманшылардың еңбекақыларының мардымсыздығы да саланы артқа сүйреген себептердің бірі екенін қадап айтты.
Облыс басшысы бұл саланы алға жылжыту үшін жеке кәсіпкерлік пен мемлекет арасында үйлесімді әрекет орнату керектігін айтып, аталған ұсыныстар мен жобалар негізінде орман өнеркәсібі кешенін дамытудың өңірлік бағдарламасын дайындауды тапсырды.

Есімжан Нақтыбайұлы