1600 спортшы Сауырдың бөктерін дүбірге бөледі

Облыс әкімінің жүлдесіне арналған XVIII халықтық спорт ойындары биыл өз алауын Зайсанда тұтатты. Дәстүрлі спорт тойы биыл Балуан Шолақ бабамыздың 150 жылдығымен орайластырылған. Маусымның 19-25-і аралығында Зайсан ауданы 15 мыңға жуық қонақты қабылдады. Спартакиадаға 1600 спортшы қатысып, олар спорттың 22 түрі бойынша сынға түсті.

«Спартакиада бізде өтеді» дегеннен бері Зайсан жұртшылығында тыным болмапты. 15 мыңға жуық қонақты қабылдап, 1600 спортшы өнер көрсететін спорт нысандарын тұрғызу немесе қалпына келтіру оңай шаруа емес. Осы ретте ауыз толтырып айта кетерлік дүниелердің бірі – Зай-сан қаласының іргесінде бір айдың ішінде тұрғызылған, әзірге еліміздің ешқандай ауданында жоқ жаңа атшабар, яғни, ипподром. Облысымыздың түкпір-түкпірінен үкілеп әкелінген кіл жүйріктер мен тастақым көкпаршылар осы жерде өнер көрсетті. Атшабар туралы тағы айта кетейік.

Халықаралық стандарттар талабына сәйкестендіріліп жасалынған 1500 орындық ипподромның бір айналымы 2,5 шақырым екен. Аудандық спорт бөлімінің басшысы Зейнолда Рахымбаевтың түсіндіруінше, бұл жерде көкпардан Қазақстан, тіпті, Азия чемпионатын өткізуге толық мүмкіндік бар. Облыс орталығындағы ипподроммен иық тірестіре алатын су жаңа атшабарда 3,2 шақырымдық бәйге, тай жарыс, жорға жарыс, арбадағы желіс аттарының жарысы, аударыспақ, теңге алу, қыз қуу, ең бастысы, аламан бәйге еш қиындықсыз өтеді.

Аталмыш ипподром салтанатты жағдайда ашылды. Зайсандағы ат спортын дамытып, ұлттық құндылықтарымызды ұлықтай түсу мақсатында ашылған нысанның тұсаукесеріне еліміздегі ат спорты түрлері федерациясының президенті Сәдібек Түгел қатысты.

– Ат спорты – ел бірлігінің дәнекері. Ауданда мұндай ипподромның болуы – үлкен жетістік. Ұлы дала тұлпарлар тұяғының дүбіріне тола берсін, – деді Сәдібек Түгел.

Маусымның 19-ы күні волейбол ойындарымен басталған спорт тойы Зайсан қаласындағы спорт модулі мен М.Ломоносов атындағы мектепте жалғасты. Ерлер және қыздар арасындағы ойын маусымның 21-22-сі күндері де тартысты өтті. Негізгі ойындар 23 маусым күні басталған болатын. «Сайхан» орталық стадионы жанындағы алаңқайда футбол, көкпар, шахмат, дойбы, тоғызқұмалақ, жеңіл атлетика, президенттік көпсайыс, стол теннисі, барлық салмақ дәрежесі бойынша гір спорты және қазақ күресінің мықтылары анықталды.

Осы жерде гір көтеруден алдына жан салмаған өскемендік бойжеткен Жадыра Қанапиянованың шеберлігін айта кетуіміз керек. Ол 24 келілік гірдің тасын 10 минуттың ішінде 90 рет көтеріп, жарыстың жеңімпазы атанды. Қазақстанның 6 дүркін чемпионы, әлемдік жарыстың қола жүлдегерінің айтуынша, 24 келіні ұршықша иіруге жарысқа түскен қыздардың жүрегі дауаламаған. Жадыраның қарсыластарының бәрі 16 келілік гір көтеріпті.

Қол күресінде де күтпеген оқиға болды. Аягөздік армрестлинг шебері Айнагүл Жүкеева Зайсандағы жарысқа «өліспей беріспеймін» деп келген қарсыласымен қол тірестіріп жатқанда, оның білек сүйегі ортасынан морт сынды. Спортшының қолына гипс салған дәрігерлердің айтуынша, зақым қатты түскен күштің әсерінен болған. Оған қиналып отырған Айнагүл жоқ, жарақатына байланысты жарыстан шығып қалғанына ренжулі.

Жарыс қорытындысы бойынша командалық есепте бірінші орынды Өскемен қаласының құрамасы жеңіп алды. Екінші орын – Тарбағатай, үшінші орын Зырян ауданының спортшыларына бұйырды. Ал гір көтеруден жалпыкомандалық есепте Өскемен қаласының командасы тағы жеңімпаз атанды. Екінші орын – Зайсан, үшінші орын – Ұлан ауданы командаларының қоржынында.

Кешқұрым «Сайхан» стадионында ине шаншыр орын болған жоқ. Зайсан өңірінің тарихы, жетістіктері мен ерекшеліктері баяндалатын театрландырылған қойылымдардың әр көрінісінде үлкен мән жатқандай. Алтын адамнан бастап, салтанатпен сән түзеген байырғы қазақ көші дәл алдымыздан өтті. Ауыздығымен алысқан сәйгүлікке мінген бозбалалар мен бойжеткендер, көш бастаған күміс сақал абыз қариялар мен ақ жаулықты аналар тізбегі қандай жарасымды?! Өнер көрсеткен оқушылардың келісті қимылдарына қарап, сүйсінбеске шараң жоқ. Мұндай ауқымды қойылымға қанша күш пен қайраттың, өлшеусіз маңдай тердің жұмсалғанын сахнадағы қойылымдарға қарап бағамдауға болады. Тіпті, Зайсан шекарашылары із кесуші иттеріне дейін стадионға алып шығып, өздерінің дайындықтары мен жедел қимылдарын көрермендерге паш етті.

Тойға құтты болсын айта келген есепсіз қонақтардың арасында облыс әкімінің орынбасары Нұрымбет Сақтағанов, Зайсанға арнайы Қытай делегациясын бастап келген Шыңжан-Ұйғыр автономиялық аймағындағы Жеменей ауданының әкімі Жалын Нұрхамитұлы, ат спорты түрлері федерациясының президенті Сәдібек Түгел, Зайсан ауданының тумасы, генерал-лейтенант Зәкиболат Серікқазыұлы, қазақ күресінің әйгілі баһадүрлері Шалқар Жоламанов, Мұхит Тұрсынов, Айбек Нұғымаров сынды құрметті меймандар бар. Зайсандықтар Қазақстан барыстарына батырға лайық құрмет көрсетіп, балуандардың иықтарына қасқыр терілерін жапты.

Спорт тойын ашық деп жариялап, облыс әкімінің құттықтауын жеткізген Нұрымбет Сақтағанов жарысқа қатысушы командаларға сәттілік тіледі.

– Мемлекетіміз гүлденіп, әлемдегі үздік елдер қатарына ену үшін алдымен ел азаматтарының ойы сергек, денсаулығы мықты болуы керек. Құрметті спортшылар, зайсандықтар мен қала қонақтары, сіздерді облыс әкімі Бердібек САПАРБАЕВТЫҢ атынан құттықтауға рұқсат етіңіздер. Облыс басшысының қолдауымен бүгінде спортқа барынша көңіл бөлініп келеді, өткен жылы ғана облысымызда 180 спорт ғимараты іске қосылды. Өтіп жатқан осы спорттық шарада ертең ел абыройын асқақтатар болашақ Олимпиада чемпиондары жүргеніне біз сенімдіміз, барлықтарыңызға тек жеңіс тілеймін, – деді облыс әкімінің орынбасары Нұрымбет Сақтағанов.

Қытай делегациясын бастап келген мәртебелі мейман Жалын Нұрхамитұлы Зайсан мен Жеменейдің қашаннан іргесі бөлінбей жатқан ел екендігін, тойға шашу ретінде керемет би, тамаша ән әкелгендігін, Зайсанға келген өнерпаздардың арнайы іріктеуден өткендігін айтты.

Қалалар мен аудандардан келген командалардың сап түзеген салтанатты шеруі аяқталған соң спартакиада алауын зайсандық спорт ардагері Мұрат Бітімбаев тұтатты. Кеш соңы аспан биігін тілгілеген әсерлі де ауқымды отшашуға және думанды концертке ұласты. Айтпақшы, сахнада әйгілі Айткүл мен Қанат Құдайбергеновтар мен Ерболат Құдайбергенов өнер көрсетті. Сонымен қатар, Қытайдан келген ұлттық нақыштағы әндер, күмбірлеген күйлер, мың бұралған билер, бәрі-бәрі Балуан Шолақ бабамыздың 150 жылдығымен орайластырылған мерекенің мерейін үстем етіп, мәртебесін асырды.

Ал жап-жаңа ипподромда ұлттық ат спорты ойындары бір сәт те толастаған жоқ. Алдымен 3,2 мың метрлік қашықтықтағы ұшқыр аттар бәйгесіне түскен жүйріктердің жеңімпазы анықталды. Топ жарып келген сәйгүлік Семей қаласынан, одан кейін Көкпекті, үшінші болып Зайсанның жүйрігі келді. Ауылдастарының аты озған зайсандықтардың қуанышында шек болған жоқ. Аламан болмаса да 15 шақырымдық бәйгенің өзіндік қызықтары бір төбе. Бұл бәйгенің бас жүлдесін Күршімнен келген атбегі Қайырбек Ашеновтың тұлпары иемденді. Бас жүлде – мотоцикл. Екінші орынды катонқарағайлық Ерасыл Мусиннің арғымағы алды, олармен құйрық тістесіп келген зыряндық жүйрікке үшінші орын бұйырды. Кез келген той аламан бәйгенің қызығымен өлшенеді емес пе?! 25 шақырымдық бәйгеге жан-жақтан үкілеп әкелген 49 сәйгүлік түсті. Көкпектілік Азамат Сләмовтың қылқұйрығы аламанның алдын бермеді, одан кейінгі орындарға Зырян және Семей қалаларының сәйгүліктері табан тіреді.

Жорға жарыстың бас бәйгесін Семей, тай жарыстың жүлдесін Абай ауданы, жеңіл арбаға жегілген желіс аттарының бас сыйлығын Шемонайха аудандары қанжығаларына байлады. Ал жарау ат мініп, серке тартқан көкпаршылар қызығы әлі толастаған жоқ. Кіл мықтылар іріктелген тартысты додада ең үздік үш команда анықталды. Олар – Тарбағатай, Бородулиха және Көкпекті аудандарының командалары.

Балуан Шолақ бабамыздың 150 жылдық тойында боз кілемге шыққан балуандар бірнеше күн бойы бақ сынасты. Тойдың түйе палуаны атағын семейлік Ерлан Канкиев қанжығасына байлады, ал жалпыкомандалық есепте 1-орынды Өскемен, 2-орынды Семей, 3-орынды Ұлан ауданының командалары қанжығаларына байлады.

(Халықтық спорт ойындарының жалпы қорытындысы жайындағы материалды газетіміздің келесі санынан оқисыздар).